Beheer van waardevol interieur, cultuurgoederen en topstukken
Het beheer van een waardevol interieur, van cultuurgoederen en topstukken vereist specifieke kennis en specialistenwerk. Niet alleen het agentschap Onroerend Erfgoed, maar ook partners zoals het departement Cultuur, Jeugd en Media, Monumentenwacht Vlaanderen, Parcum, en Faro bieden ondersteuning aan. Op deze pagina vind je toegang tot informatie verspreid bij onze partners.
Wat zijn waardevolle interieurs, cultuurgoederen en topstukken?
Waardevolle interieurs
Achter de gevels van beschermde monumenten schuilt vaak een waardevol interieur. Een waardevol interieur herken je aan decoratieve elementen: stucwerk met sierlijsten, houten lambriseringen, muurschilderingen, muurbespanningen, goudleer, glas-in-lood, beelden in nissen en op ingewerkte consoles, …
Cultuurgoederen
Losse (kunst)voorwerpen die zich in een beschermd monument bevinden, zijn mee beschermd wanneer zij van wezenlijk belang zijn voor de waarde van het monument en er integrerend deel van uitmaken. Zij worden in de regelgeving cultuurgoederen genoemd. Vaak zijn deze cultuurgoederen waardevolle (polychrome) beelden, schilderijen en meubilair.
Topstukken
Vlaanderen kent een rijke erfgoedtraditie. Met het Topstukkendecreet wil de Vlaamse overheid roerend cultureel erfgoed van uitzonderlijk belang beschermen zodat het niet verloren gaat.
Beheer
Preventieve conservatie en monitoring
Preventieve conservatie zijn alle acties en maatregelen die gericht zijn op het vermijden en minimaliseren van toekomstige schade en verval en die je uitvoert op of binnen de omgeving van een (onroerend) erfgoedobject. Met preventieve conservatie kan je op termijn dure conservatie- en restauratiekosten vermijden.
Preventieve conservatie start bij het in kaart brengen van de bewaringstoestand. Bij Monumentenwacht kan je terecht voor een inspectie van je gebouw met waardevol interieur en voor het monitoren van schadefactoren in het interieur.
Meer informatie over preventieve conservatie van roerende objecten en collecties vind je op de website van Faro, Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed.
Faro biedt eveneens een erfgoedwijzer aan waarin zij dieper ingegaan op onder andere de 10 schadefactoren, klimaatbeheersing- en monitoring (museale context), bestrijdingsmethodes voor insecten,…
Om je te helpen bij de conservering van complex samengestelde objecten met uiteenlopende bewaringseisen, stelt het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium de online tool AGATO gratis ter beschikking. In Agato voer je basisinformatie in over jouw object, de materialen, hun conditie en de omgevingsomstandigheden. Op basis hiervan verleent het systeem inzicht in de schaderisico’s en levert het nuttige aanbevelingen om schade te voorkomen. Deze tool voor preventieve conservatie is relevant voor onder meer religieuze objecten, textiel, historische instrumenten, …
Onderzoek
Om voor waardevol interieur en cultuurgoederen oordeelkundige beheersbeslissingen te nemen is het vaak nodig om een vooronderzoek uit te voeren. Historisch, kunsthistorisch, archivalisch, materiaaltechnisch, bouwfysisch, klimaattechnisch, … onderzoek kan bijdragen tot een duurzaam en onderbouwd beheer. Onderzoek maakt doorgaans deel uit van een conservatie-restauratie-opdracht voor waardevolle interieurelementen en cultuurgoederen, maar kan ook nuttig zijn voor de opmaak van een restauratie-ontwerp en kostenraming, of voor het uittekenen van een strategie voor (preventieve) conservering. Dergelijk onderzoek is een opgave voor specialisten. Voor beschermd erfgoed kan je hiervoor beroep doen op een Onderzoekspremie. Hierbij gelden bijzondere Kwaliteitseisen voor de ontwerper en de uitvoerder van het onderzoek. Om kenniswinsten te delen en hergebruik van onderzoeksresultaten mogelijk te maken, kan het agentschap de eindverslagen van betoelaagd onderzoek ontsluiten.
Onderhoud
Wat kan je zelf doen en wat laat je doen door een specialist?
- De publicaties van Monumentenwacht maken je wegwijs bij het courant onderhoud van waardevolle interieurs.
- Eigenaars, bezitters en houders van een voorwerp of verzameling dat opgenomen werd in de Topstukkenlijst kunnen conservatie- of restauratiewerkzaamheden enkel laten uitvoeren door een specialist ter zake. Zelfs het verwijderen van stof en vuil kan enkel door een specialist.
Conservatie en restauratie
Een waardevol interieur bestaat vaak uit verschillende materialen en technieken met elk hun specifieke eigenschappen en conservatienoden. De conservatie en restauratie van deze materialen, afwerkingen en kunstwerken gebeurt door gespecialiseerde professionelen. Op de website van Faro vind je heel wat informatie over deze specialiteiten.
Op zoek naar een conservator/restaurator? Faro biedt je een leidraad aan voor het vinden en beoordelen van restauratievoorstel.
Calamiteitenplan
Een calamiteitenplan helpt je bij het in kaart brengen van de risico’s en de acties die je moet ondernemen bij een calamiteit. Meer informatie specifiek voor kerken vind je op de website van Parcum.
Toelatingen
Plan je werken aan je waardevol interieur? Op volgende pagina’s lees je wanneer je een toelating of een omgevingsvergunning nodig hebt en bij welke instantie je de aanvraag indient.
Heb je schade en voer je dringende werken uit als gevolg van onvoorziene omstandigheden, zoals bijvoorbeeld hevige weersomstandigheden? Je meldt elk schadegeval en de tijdelijke oplossing wel zo snel mogelijk aan je regionale dienst.
Financiële ondersteuning
De Vlaamse overheid streeft samen met haar partners naar het behoud en beheer van het unieke Vlaamse erfgoed. Daarom voorziet de overheid financiële ondersteuning voor de restauratie en conservatie van topstukken en waardevol interieur.
Van het agentschap Onroerend Erfgoed
Van het departement Cultuur, Sport en Media.
Subsidie voor beter bewaren van topstukken
De Vlaamse overheid voorziet een tegemoetkoming in de kosten voor kleine ingrepen die een aantoonbaar positief effect hebben op het behoud en beheer van een topstuk dat opgenomen werd in de Topstukkenlijst.
Kloosters, abdijen of gebedshuizen, religieuze organisaties en organisaties die erkend zijn door het Cultureelerfgoeddecreet, maar geen werkingssubsidies op basis van dit decreet ontvangen, komen in aanmerking voor een dergelijke subsidie. Meer informatie vind je via de website van het Departement Cultuur, Jeugd en Media.
Restauratie- en conservatiesubsidies
Eigenaars, bezitters en houders van een voorwerp of verzameling dat opgenomen werd in de Topstukkenlijst en dat niet beschermd is door het Onroerenderfgoeddecreet kunnen aan het Departement Cultuur, Jeugd en Media een subsidie aanvragen voor een conservatie- of restauratie-ingreep op dit topstuk.
Parcum bundelt op haar website informatie over de mogelijke premies en subsidies specifiek voor beschermde en niet beschermde kerken.