Standplaatsverbetering beschermde taxus in Zingem

Naast de Sint-Bavokerk van Zingem staat op het voormalige kerkhof een indrukwekkende taxus. De laatste jaren ging het met de kruin van de taxus wat mis: er werd taksterfte vastgesteld. Na adviezen van ANBINBO en Onroerend Erfgoed, nam de gemeente Zingem het Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen onder de arm om de nodige acties te ondernemen. De taxus kreeg de afgelopen dagen bijzondere aandacht van een team boomverzorgers.

De taxus is individueel beschermd als monument. Sinds 1939 worden belangrijke en zeldzame bomen als erfgoed beschermd. Wat deze boom bijzonder maakt is dat het de dikste taxus is die ‘op enen stam gezet’ is. De meest recente meting gaf een omtrek van 278 cm (gemeten op 150 cm hoogte). Van nature is een taxus een struik. Door bepaalde manipulaties is van deze taxus een boom gemaakt, hij werd op één stam gezet. Hij heeft hierdoor een mooie omvangrijke stam met daarboven een goed ontwikkelde kruin.

Een taxus kan heel oud worden. Zo zijn er op kerkhoven Engeland en in Frankrijk enorm grote taxussen bekend waaraan een leeftijd van meer dan 500 jaar, tot zelfs 2000 jaar wordt aan toegeschreven. Hoe oud de taxus van Zingem is weet niemand, maar postkaarten van 100 jaar oud tonen de boom in een quasi dezelfde toestand. Toen was hij ook reeds beeldbepalend. We kunnen met zekerheid stellen dat hij minstens 200 jaar oud is, maar het kan ook een pak meer zijn.

Een kerkhof is een plek waar deze boomsoort traditioneel voorkwam. Andere locaties waar op een stam gezette taxussen voorkomen zijn vaak in pastorietuinen en bij wegkruisen. De historische eenheid tussen de kerk, pastorie of wegkruis en de taxusboom toont een hoge contextwaarde aan. De taxus is een wintergroene plant die zeer oud kan worden. Deze symboliseert zo de onvergankelijkheid. Een volkskundige hypothese schrijft aan de taxus de kwaliteit toe van het opnemen van kwalijke geuren die bij lijkontbinding uit de bodem opstijgen.

De laatste jaren ging het met de kruin wat mis: er werd taksterfte vastgesteld. Vooral de oostelijke zijde van de kruin gaf aan met heel wat problemen te kampen. Een onderzoek dat het INBO in opdracht van de gemeente uitvoerde toonde aan dat de bodem enorm gecompacteerd was. Een wortelgestel van een boom heeft nood aan een bodem die voldoende los is om zich goed te kunnen ontwikkelen. Daarnaast moet een goede bodem ook het nodige leven bevatten: organisch materiaal, mycorrhiza en regenwormen. Dit alles was niet meer aanwezig. De eerdere activiteiten op het kerkhof (graven) en in de dorpskern (onder andere parkeerdruk) hebben ervoor gezorgd dat de bodem geen toekomst meer bood voor de boom.

Na adviezen van ANB, INBO en Onroerend Erfgoed, nam de gemeente Zingem het Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen onder de arm om de nodige acties te ondernemen.

Een team boomverzorgers onder leiding van Peter Vosters heeft radiaal rond de stam acht sleuven via een speciale techniek behandeld met de ‘air spade’. Dit is een kunststof lans die via hoge luchtdruk de grond rond de wortelzones losmaakt, zonder deze te verwijderen. Ook de diepere harde grondlagen worden hiermee geperforeerd. In de losgemaakte stroken wordt de organische verbeterde aarde terug aangebracht. De volledige wortelzone wordt niet tegelijk aangepakt. Deze eerste fase omvat acht stroken van 40 cm breed en 60 cm diep. De komende jaren wordt gemonitord hoe de boom op deze werken reageert. Later wordt mogelijk het overige deel op dezelfde manier aangepakt. Belangrijk is ook dat de bodem niet meer met gras wordt afgewerkt maar met mulch. De standplaats van de boom wordt beschermd met een haag. Zo is deze beschermd tegen activiteiten die een nefaste bodemverdichting kunnen veroorzaken.

Hopelijk kan de taxus op deze manier nog honderden jaren de dorpskern van Zingem opfleuren!