Herbestemming van beschermde kerken
Vragen die aan bod komen bij de herbestemming van parochiekerken
Elke herbestemming is anders. Elke kerk is anders. Toch komen dezelfde vragen en gelijkaardige oplossingen terug. Belangrijk is vooral dat je je bewust bent van de verschillende aspecten die een rol kunnen spelen bij het al dan niet slagen van een herbestemming van een beschermde parochiekerk.
Verschillende fasen in het bepalen van een nieuwe toekomst
Er zijn in het bepalen van een nieuwe toekomst voor parochiekerken drie grote fasen te onderscheiden.
- Fase 1: opmaak van de kerkenbeleidsplannen op basis waarvan beslist wordt welke kerken een nieuwe vorm van gebruik, nevenbestemming of herbestemming nodig hebben
- Fase 2: vastleggen van een nieuw gebruik of een nieuwe functie voor deze kerken
- Fase 3: ontwerper maakt een ontwerp op voor een nieuwe functie in de parochiekerk en voert het ontwerp uit
Deze fasen worden niet noodzakelijk chronologisch doorlopen. Vaak is er een wisselwerking tussen de verschillende fasen. Het kan bijvoorbeeld interessant zijn om voor een bepaalde kerk de mogelijkheden van hergebruik te onderzoeken in het kader van de opmaak van een kerkenbeleidsplan. Of een nieuwe functie kan voor een bepaalde kerk al vastgelegd zijn buiten de opmaak van een kerkenbeleidsplan om.
Herbestemmingstraject
We maakten een leidraad om intensiever gebruik, hergebruik, herbestemming van leegstaande of onderbenutte kerken, maar ook een eventuele afbraak voor een zinvollere invulling bespreekbaar te maken.
Een herbestemming voegt een hoofdstuk toe aan een al geschreven verhaal met heel wat betrokkenen. Bij een herbestemming van een beschermde kerk moet tijd gemaakt worden om ieders doelstellingen en noden met elkaar af te stemmen en in een brede, maatschappelijke context te plaatsen. Het voeren van een goed traject is daarom even belangrijk als het in acht nemen van de verschillende aspecten in een ontwerp.
Een goed traject omvat duidelijke mijlpalen waarbij elke mijlpaal een engagement inhoudt om constructief mee te denken in de volgende fase.
Een goed traject is participatief, waarin in consensus beslissingen worden genomen waarop niet eenzijdig kan teruggekomen worden. Dit traject moet gestoeld zijn op een open dialoog waarin alle aspecten bespreekbaar zijn, ook de waardenstelling en het herbekijken van het beschermingsbesluit.
Hou er rekening mee dat het religieus erfgoed ook is onderworpen aan de voorschriften van het kerkelijk wetboek van canoniek recht (Codex Iuris Canonici). Bij herbestemming tot louter profaan gebruik is dit bijvoorbeeld canon 1222. Meer informatie over erfgoed en het kerkelijk recht vind je op de website van Parcum. De website van Parcum centraliseert trouwens alle relevante informatie en expertise op het vlak van het beheer, het (mede)gebruik, de her- en nevenbestemming en de valorisatie van onroerend religieus erfgoed.