Herbestemming, structurele nevenbestemming en meervoudig gebruik van parochiekerken (oproep 2023)

Met deze oproep ondersteunen we projecten met focus op:

herbestemming: de herinrichting van een volledig kerkgebouw voor een nieuw gebruik. De parochiekerk wordt onttrokken aan de eredienst of is maximaal vijf jaar geleden onttrokken aan de eredienst.
structurele nevenbestemming: het kerkgebouw wordt architecturaal zodanig heringericht dat er een nieuwe en kleinere liturgische ruimte ontstaat, met daarnaast ruimte voor een of meer lokalen die, op een permanente basis, een andere bestemming kunnen krijgen. De liturgische ruimte en de andere ruimtes worden duurzaam bouwkundig van elkaar gescheiden, zodat beide activiteiten afzonderlijk van elkaar kunnen verlopen.
het klaarmaken van een kerk voor meervoudig gebruik. Het kerkgebouw wordt niet onttrokken aan de eredienst en ook niet ingericht voor een welbepaald profaan gebruik. Via minimale ingrepen wordt de kerk op een zo eenvoudig mogelijke manier ruimtelijk en financieel uitgerust voor een ruimer en diverser gebruik. De gemeenschap van kerkgangers en omwonenden kan zo zelf op zoek gaan naar manieren om het gebouw een publiek centrum te laten blijven of opnieuw worden. Dit ‘learning-by-doing’ kan leiden tot nieuwe inzichten om op termijn tot meer ingrijpende herbestemmingen te komen. De kwaliteit en draagwijdte van de ingrepen worden goed bewaakt.

Uitsluitend gebouwen bestemd voor de rooms-katholieke eredienst of gewezen gebouwen bestemd voor de rooms-katholieke eredienst (maximaal vijf jaar geleden onttrokken aan de rooms-katholieke eredienst), beschermd volgens de onroerenderfgoedregelgeving komen in aanmerking. Kerken en kapellen die deel uitmaken van een groter complex, zoals onder meer een klooster, een school of een zorginstelling en gebouwen voor andere erediensten zijn uitgesloten van deze oproep.

Deze oproep ondersteunt instandhoudings- en restauratiewerken nodig om ofwel:

de herbestemming te verzekeren
de structurele nevenbestemming te verzekeren
de kerk klaar te maken voor meervoudig gebruik. Dit laatste komt alleen in aanmerking wanneer het kadert in een duidelijk traject voor een ontwikkelingsvisie gericht op herbestemming en nevenbestemming, bijvoorbeeld voor het uittesten van bepaalde proefopstellingen of specifieke gebruiken.

Er moet een duidelijk verband zijn tussen de instandhoudings- en restauratiewerken en de doelstelling.

De maximale uitvoeringstermijn van het project is vier jaar.

Alle premienemers komen in aanmerking voor deze oproep, behalve de uitgesloten doelgroepen (Onroerenderfgoedbesluit artikel 11.1.1.,1ste lid).

Budget

Het totaalbudget dat verdeeld wordt onder de projecten bedraagt 10 miljoen euro.

We berekenen het premiebedrag op basis van de kostenraming uit het preselectiedossier. Het minimumbedrag dat in aanmerking komt voor de berekening van de erfgoedpremie is 750.000 euro, exclusief btw. Het maximumbedrag dat in aanmerking komt voor de berekening is 2.000.000 euro, exclusief btw.

De kostenposten die in aanmerking komen voor de berekening, zijn terug te vinden in de richtlijn betoelaagbaarheid.

De premiepercentages die we toepassen, zijn de premiepercentages uit de regelgeving. Om in aanmerking te komen voor een verhoogde of aanvullende premie, moet het project hier aan voldoen bij het indienen van het conceptdossier.

Voor deze oproep worden werken mee in aanmerking genomen met het oog op het klaarmaken van een kerkgebouw voor meervoudig gebruik. Voor deze specifieke werken gelden volgende voorwaarden:

Enkel volgende werken komen in aanmerking: inrichten van sanitair, inrichten van onthaalinfrastructuur in functie van het meervoudig gebruik, realisatie van een podium, ingrepen inzake toegankelijkheid, facilitaire voorzieningen. Werken op vlak van speciale technieken, verlichting en verwarming in functie van het meervoudig gebruik komen niet in aanmerking.
De ingrepen moeten reversibel zijn.
Het maximumbedrag dat in aanmerking komt voor de berekening is 125.000 euro, exclusief btw. Het maximale premiepercentage bedraagt 30%.

Het totaalbudget wordt verdeeld onder de geselecteerde projecten volgens de rangschikking bepaald door de jury, en dit tot het budget op is.

Procedure

Een oproep bestaat uit twee rondes:

een preselectieronde, waarbij de jury het conceptdossier in een vroeg stadium beoordeelt
een definitieve indieningsronde, waarbij de geselecteerde kandidaten het eigenlijke premiedossier kunnen indienen

Preselectiedossier

Je kon een preselectiedossier indienen tot uiterlijk 1 februari 2023, om 23.59 uur.

Het preselectiedossier bevat minstens de volgende elementen:

een volledig ingevuld en ondertekend aanvraagformulier
een conceptnota waaruit blijkt dat het aanvraagdossier voldoet aan de deelnemingsvoorwaarden en beoordelingscriteria in de oproep. De conceptnota bestaat uit tekst, plannen en beeldmateriaal. Er worden maximum 2.500 woorden tekst voor beoordeling in aanmerking genomen, inclusief tekst in de bijlagen
een globale kostenraming
voor projecten die een focus hebben op het klaarmaken van de kerk voor meervoudig gebruik: het concrete traject op langere termijn naar een definitieve keuze over de finaliteit van het kerkgebouw (bestemming (handhaven functie, herbestemming of structurele nevenbestemming). Dat traject kan zich maximaal 5 jaar in de tijd bevinden. Er moet duidelijk worden aangegeven wat de evaluatiemomenten zijn.
stavingstukken waarmee je jouw recht op een aanvullende of verhoogde erfgoedpremie aantoont:
- bij beschermde monumenten die bestemd zijn voor een erkende eredienst: het kerkenbeleidsplan van de gemeente of regio in kwestie of de datum van goedkeuring van het kerkenbeleidsplan als dat al aan het agentschap is bezorgd
- de beslissingsbrief van de Vlaamse Belastingdienst (in het geval het onroerend goed is vrijgesteld van onroerende voorheffing op basis van de onderwijsfunctie)
- zo nodig een uittreksel van het onderhoudslogboek
- zo nodig de statuten van de stichting of de vereniging, een bewijs dat het beheer van het onroerend goed in kwestie schriftelijk eraan is toegewezen voor een periode van minstens vijf jaar en een overzicht van de onroerende goederen in het beheer van de stichting of de vereniging
- zo nodig de datum van erkenning als ZEN-erfgoed
- zo nodig de datum van aanduiding als Open Erfgoed
een langetermijn-onderhoudsplanning op maat

Je kan geen dossier meer indienen voor deze oproep.

Deelnemingsvoorwaarden

Het preselectiedossier moet voldoen aan de volgende voorwaarden op in aanmerking te komen voor een erfgoedpremie:

het preselectiedossier is tijdig ingediend en volledig
het project voldoet aan de voorwaarden voor het verkrijgen van een erfgoedpremie, zoals omschreven in het Onroerenderfgoedbesluit
het project valt binnen het thema, de doelstelling en de doelgroep van de oproep
het project wordt uitgevoerd binnen de maximale uitvoeringstermijn van 4 jaar
de aanvaardbare kostenraming is gelijk aan of hoger dan het minimumbedrag van 750.000 euro en gelijk aan of lager dan het maximumbedrag van 2.000.000 euro (projecten met een hogere kostenraming mogen kandideren, maar het bedrag dat voor een premie in aanmerking wordt genomen is nooit hoger dan het hier bepaalde maximumbedrag)

We gaan na of het preselectiedossier voldoet aan de deelnemingsvoorwaarden. Als niet is voldaan aan de deelnemingsvoorwaarden brengen we je hiervan op de hoogte.

Beoordelingscriteria

De jury beoordeelt de preselectiedossiers op basis van de volgende beoordelingscriteria (het gewicht van elk criterium wordt uitgedrukt in procenten):

de kwaliteit van het concept en de visie (25%)
de financiële en organisatorische haalbaarheid van het project (20%)
de maatschappelijke meerwaarde die voortvloeit uit het project (20%)
de voorbeeldfunctie van het project, in het algemeen en binnen het thema van de oproep (20%)
de kwaliteit van de uitvoering (5%)
het duurzame karakter (5%)
de mate waarin het project bijdraagt tot innovatie binnen de onroerenderfgoedzorg (5%)

De rangschikking geeft prioriteit aan dossiers die focussen op herbestemming of structurele nevenbestemming. Enkel wanneer er onvoldoende kwalitatieve dossiers zijn over herbestemming of nevenbestemming komen dossiers over meervoudig gebruik in aanmerking.

Jury

De preselectiedossiers, die voldoen aan de deelnemingsvoorwaarden worden voor advies voorgelegd aan een jury.

De jury voor deze oproep bestaat uit:

2 medewerkers van het agentschap Onroerend Erfgoed
3 externe juryleden uit de pool met de volgende expertise: religieus erfgoed, vastgoedontwikkeling, stedenbouw en landschap
1 vertegenwoordiger van de Vlaamse Bouwmeester
1 buitenlands expert herbestemming religieus erfgoed

De jury werkt volgens het voor deze oproepenronde vastgesteld huishoudelijk reglement.

Het advies van de jury bestaat uit:

een evaluatie per preselectiedossier op basis van de beoordelingscriteria
een rangschikking van de projecten

De minister beslist uiterlijk op 1 juni 2023 welke dossiers geselecteerd zijn en verder uitgewerkt kunnen worden. Je wordt schriftelijk op de hoogte gebracht van het resultaat van de jury en de beslissing van de minister.

Premiedossier

Je kan een premiedossier indienen tot uiterlijk 1 februari 2024, om 23.59 uur.

Het premiedossier bevat minstens de volgende elementen:

een volledig ingevuld en ondertekend aanvraagformulier
een beschrijving van de huidige staat van het goed
een motivering van de geplande werken, zo nodig met duidelijke verwijzing naar de relevante bepalingen van het goedgekeurde beheersplan
een beschrijving van de geplande werken
een kostenraming met uitsplitsing per post of een gedetailleerde verwijzing naar de door de minister vastgestelde lijst met forfaitaire werken
alle relevante documenten over de aanstelling van de ontwerper, of de motivatie waarom je geen ontwerper moest aanstellen

We onderzoeken je dossier en leggen uiterlijk op 1 juni 2024 de dossiers die in aanmerking komen voor een premie voor aan de minister. De minister kent vervolgens de premie toe, waarna de vastlegging ervan volgt. Je mag pas starten met de werken na de toekenning van de premie.