Contactdag Bouwkundig Erfgoed op 2 mei 2023 - Call for papers

Bouwkundig erfgoed

Op dinsdag 2 mei 2023 organiseren we voor de tweede keer een contactdag over waardering van bouwkundig erfgoed in Vlaanderen. Thema van deze jaargang is 'Erfgoed en meerstemmigheid. Nieuwe verhalen voor historische gebouwen?'.

De conventie van Faro benadrukt dat de erfgoedwaarde van objecten en plaatsen niet zozeer in henzelf ligt, maar in de betekenissen en verhalen die mensen eraan verbinden en de waarden die deze objecten en plaatsen vertegenwoordigen. Vaak wordt dan gedacht aan roerend erfgoed, maar ook bouwkundig erfgoed is drager van deze immateriële dimensie. Wat betekent deze benadering voor de waardering van bouwkundig erfgoed in Vlaanderen?

Foto bovenaan: Het oorlogsgedenkteken van Alveringem

Over de contactdag

Met de Contactdag Bouwkundig Erfgoed willen we de vinger aan de pols houden van recent onderzoek en actuele thema’s, met als rode draad de rol van waarderend onderzoek in de omgang met bouwkundig erfgoed. We willen een platform aanbieden voor onderzoek, en reflectie en debat stimuleren over de praktijk van waarderen. Dit kan gaan over de waardebepaling bij selectie van erfgoed voor bescherming of inventaris, of bij keuzes bij restauratie of herbestemming van erfgoed. We werken inhoudelijk samen met partnerorganisaties en wetenschappelijke instellingen. De contactdag biedt ook een netwerkmoment voor verschillende disciplines in erfgoedonderzoek in Vlaanderen.

Erfgoed en meerstemmigheid. Nieuwe verhalen voor historische gebouwen?

De toegenomen aandacht voor betekenisvolle verhalen achter gebouwen vormt een uitdaging voor een onroerenderfgoedzorg die traditioneel sterk architectuurhistorisch en materieel gericht is. Architectuurhistorisch minder belangrijke gebouwen kunnen door hun verhalende en emotieve kracht toch als waardevol worden ervaren. De gebouwen van scheepvaartmaatschappij Red Star Line in Antwerpen zijn bijvoorbeeld architecturaal niet erg opzienbarend, maar wel heel betekenisvol als herinnering aan de emigratie naar de Nieuwe Wereld.

De appreciatie van het betekenisvolle verhaal achter de materie veronderstelt een meer inclusieve vorm van erfgoedwaardering. Dat kan verschillende invullingen van erfgoedwaarde naar boven brengen. Soms wordt hierover een harmonieuze meerstemmigheid bereikt. Zo kan een kerk niet alleen worden gewaardeerd omwille van het sacrale karakter van haar architectuur, maar kan zij ook het collectief verhaal van een gemeenschap vertellen. Maar soms is er ook polariserende dissonantie, zoals bij oorlogserfgoed en koloniaal erfgoed. Pluralistische representatie dreigt zo over te gaan in een identiteitspolitiek waarbij ieder het eigen stukje erfgoed claimt. Wettelijke bescherming van bouwkundig erfgoed lijkt dan een tegenstrijdige verzoening van meerstemmigheid en canonisering.

De vraag stelt zich hoe we maatschappelijk belangrijke verhalen kunnen selecteren. Ook de steeds grotere roep voor de validatie van verhalen die leven in de samenleving impliceert een bottom-up waardering van erfgoed. Kunnen meerdere verhalen en perspectieven naast elkaar bestaan? Kan er ruimte zijn voor nieuwe verhalen? Kunnen we het verleden kritisch overerven, met de blik op de toekomst? Hoe kunnen we een verhaal vertellen over erfgoed dat minder op een glorieus collectief verleden gericht is, maar dat ook naar de toekomst verwijst?

Meerstemmigheid stelt ook uitdagingen aan het beheer van bouwkundig erfgoed. Hoe kunnen betekenisvolle verhalen worden getoond met meer dan alleen een infobord of een artistieke interventie? En hoe gaan we bij behoud, restauratie en herbestemming om met de veelheid aan verhalen, emoties en betekenissen, en hun veranderlijk karakter?

Call for papers

Wij zijn op zoek naar bijdragen met onderzoek of reflecties over de omgang met betekenis en meerstemmigheid in bouwkundig erfgoed en de vertaling daarvan in erfgoedwaardering. Besprekingen van projecten zijn mogelijk voor zover ook hierover een reflectie wordt opgebouwd.

Stuur tot en met 31 januari 2023 een voorstel voor een presentatie van 20 minuten (abstract van 250 woorden en eventueel twee beelden), en een korte biografie naar cbe@onroerenderfgoed.be.

Locatie en datum

De contactdag vindt plaats op dinsdag 2 mei 2023 in het Herman Teirlinckgebouw, Havenlaan 88 in Brussel.

Programma en inschrijving

Het definitieve programma maken we begin maart 2023 bekend, waarna de inschrijvingen zullen starten.

Blijf je graag op de hoogte over deze en komende contactdagen bouwkundig erfgoed? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief via het online formulier.

Wetenschappelijk comité

  • Inge Bertels (UAntwerpen, Faculteit Ontwerpwetenschappen)
  • Aurelie Daems (UGent, Vakgroep Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen)
  • Rudy De Graef (agentschap Onroerend Erfgoed)
  • Vincent Debonne (agentschap Onroerend Erfgoed)
  • Robin Engels (Gorduna vzw)
  • Marc Jacobs (UAntwerpen, Faculteit Ontwerpwetenschappen)
  • Paul Lambrechts (Herita)
  • Frederik Mahieu (agentschap Onroerend Erfgoed)
  • Leen Meganck (agentschap Onroerend Erfgoed)
  • Anne-Françoise Morel (KU Leuven, Departement Architectuur)
  • Bie Plevoets (UHasselt, Vakgroep Architectuur en Kunst)
  • Eva Roels (Icomos Vlaanderen-Brussel)
  • Nancy Thiels (agentschap Onroerend Erfgoed)
  • Karina Van Herck (agentschap Onroerend Erfgoed)
  • Jacqueline van Leeuwen (Faro)
  • Sara Vermeulen (agentschap Onroerend Erfgoed)
  • Nathalie Vernimme (agentschap Onroerend Erfgoed)