Zeldzaam fragment van Romeinse dodecaëder ontdekt

Dodecaëders dateren uit de Romeinse periode en zijn mysterieuze, geometrische bronzen figuren, vervaardigd met de verloren-was-techniek. Ze bestaan uit twaalf vijfhoekige vlakken met cirkelvormige openingen. Op de hoeken zit er meestal telkens een bolletje. In België waren tot nu slechts twee vondsten bekend van dodecaëders. In het Luikse museum Grand Curtius bevindt zich een exemplaar dat op het einde van de 19de eeuw in Bassenge werd gevonden in een graf. Het Gallo-Romeins Museum van Tongeren bewaart een exemplaar dat gevonden is rond 1939, net buiten de Romeinse stadswal van Tongeren. De context van deze vondst is onduidelijk. In totaal zijn er in Europa ongeveer 120 exemplaren bekend.

Raadsel

Dodecaëders plaatsen archeologen en historici nog steeds voor een raadsel. Door de jaren heen zijn al heel wat hypothesen geformuleerd over de functie van deze vreemde voorwerpen, maar een sluitende verklaring is er niet. Toch zijn er steeds meer aanwijzingen dat dodecaëders wellicht geen praktische gebruiksvoorwerpen waren, zoals bijvoorbeeld meetinstrumenten. Daarvoor zijn de gekende exemplaren te verschillend in afmetingen en details. Hun betekenis moet volgens de archeologen van Onroerend Erfgoed waarschijnlijk gezocht worden in de magisch-religieuze sfeer. Dit kan verklaren waarom een aanzienlijk aantal dodecaëders gelinkt wordt aan grafvondsten. 

Opmerkelijk is dat dodecaëders helemaal niet voorkomen in het gebied rond de Middellandse Zee en ten zuiden daarvan. De meeste exemplaren worden immers teruggevonden in het noordwestelijke deel van het Romeinse Rijk, ondermeer in het huidige België, Nederland, Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittanië. Een gebied dat samenvalt met dat van de Keltische beschaving. Daarom wordt soms ook gesproken over Gallo-Romeinse dodecaëders. De gekende volledige exemplaren verschillen in detail van uitzicht, en ze variëren ook in grootte en gewicht. De meeste zijn tussen 4,5 en 8,5 centimeter groot.

Klein maar belangrijk

Het recent in Limburg ontdekte fragment maakte deel uit van een dodecaëder die 5 tot 6 cm groot was. De onderzoekers van Onroerend Erfgoed vonden op het stukje sporen terug van een herstelling. Op basis van de breukvlakken vermoeden ze dat deze dodecaëder mogelijk al in de Romeinse periode werd gebroken tijdens een ritueel. Maar veel belangrijker, dankzij de correcte werkwijze van de metaaldetectorist kennen archeologen voor het eerst de exacte vindplaats van een Romeinse dodecaëder in Vlaanderen. En dat opent de deur voor verder onderzoek.

Onroerend Erfgoed zal in samenwerking met de vinder de locatie in de komende jaren blijven monitoren. Oudere én nieuwe vondsten vanop dezelfde locatie zullen geïnventariseerd en bestudeerd worden, in de hoop ooit te weten te komen wat er zich 2000 jaar geleden op deze site heeft afgespeeld. Moest de vindplaats ooit bedreigd worden, zal er een archeologisch onderzoek plaatsvinden. Het gebruik van een metaaldetector is in Vlaanderen onderworpen aan specifieke regelgeving. Gebruikers hebben een erkenning nodig van Onroerend Erfgoed en zijn verplicht hun archeologische vondsten te melden voor mogelijk verder onderzoek.