De Schemelbertmolen in Liezele draait weer

Regelmatig zetten we in deze blog het feestjaar van het industrieel erfgoed in de kijker. Deze keer zijn we op bezoek in Liezele, een deelgemeente van Puurs, waar de enige nog bestaande watermolen van Klein-Brabant een opknapbeurt kreeg.

De Schemelbertmolen is een graanwatermolen uit 1636. Deze molen werd vernoemd naar het tegenoverliggend domein Schemelbert, een voormalig waterkasteel. De molen werd op 1 september 1994 beschermd als monument omwille van zijn industrieel-archeologische waarde. De omgeving van de molen werd mee beschermd als dorpsgezicht. De vallei van de Molenbeek werd op 29 mei 1995 beschermd als landschap.

Turbinewatermolen

Wat is er zo bijzonder aan deze molen? Vroeger had de molen een onderslagrad. Dat onderslagrad werd in het begin van de twintigste eeuw vervangen door een Girard-turbine. Een turbine is een negentiende-eeuwse uitvinding en heeft een hoger rendement dan een waterwiel.

Dit vroeg een belangrijke investering van de molenaar, maar in de concurrentiestrijd met de mechanische maalderijen die sinds de late negentiende eeuw in opkomst waren, oordeelden veel molenaars dat deze investering toch de moeite waard was.

De molen bezit ook een dieselmoter, waardoor hij bij een watertekort toch kon malen. Zo was een continue productie verzekerd, opnieuw een belangrijke verbetering om de concurrentie met de mechanische maalderijen aan te gaan.

Collega Frank Becuwe schreef een interessante publicatie over de omschakeling van wind- en waterkracht naar mechanische aandrijving. Je leest er alles over in Relicta Monografie 3. In de ban van Ceres.

Onderhoudswerken

Vooraleer men de werken startte, werd de Molenbeek omgeleid. Zo konden de turbine en het sluiswerk gemakkelijker worden geïnspecteerd. De turbine was vastgeroest en het regelmechanisme was beschadigd. Het polderbestuur Polder Vliet en Zielbeek, dat instaat voor het waterbeleid en de waterbeheersing op de Molenbeek, voerde op eigen kosten de herstelwerken uit. Ze namen ook de herstelwerken aan het metselwerk van de watergevel van de molen op zich. Dankzij de onderhoudswerken draait de molen opnieuw.

Er werd ook besloten om een vishelling of vistrap aan te leggen. Europa stimuleert de aanleg van vishellingen om zo vismigratie te bevorderen. De vistrap aan de Schemelbertmolen werd gerealiseerd door een verbreding van de waterloop, met damplanken afgescheiden van de hoofdwaterloop. Deze verbreding wordt gevoed via een extra sluis. De vroegere situatie met 2 sluizen (los- en maalsluis) veranderde hierdoor in een nieuwe situatie met drie sluizen (sluis van de vistrap, lossluis en maalsluis).

De Vlaamse overheid kende voor dit project twee onderhoudspremies toe.

De Europese federatie E-Faith heeft 2015 uitgeroepen tot het jaar van het industrieel en technisch erfgoed. Het krijgt hiervoor de steun van de Raad van Europa. Op onze website briefen wij jou regelmatig over bijzondere initiatieven die met het ‘industrieel feestjaar’ verband houden.