Waardevol erfgoed in Hamme definitief beschermd

Op 2 december 2015 ondertekende Vlaams minister-president Geert Bourgeois, bevoegd voor Onroerend Erfgoed, de definitieve bescherming van negentien monumenten en één dorpsgezicht in de Oost-Vlaamse gemeente Hamme.

Dit geografisch beschermingspakket is een evenwichtige aanvulling op oudere beschermingen in deze gemeente. Onderzoekers van het agentschap Onroerend Erfgoed selecteerden de panden op basis van de inventaris van het bouwkundig erfgoed van Hamme. Met deze dossiers kwam het agentschap ook tegemoet aan de talrijke beschermingsaanvragen die het voor deze gemeente mocht ontvangen. Alle voorgedragen monumenten en het dorpsgezicht zijn beschermd vanwege hun historische, artistieke, sociaal-culturele, volkskundige en/of industrieel-archeologische waarde.

Het dorp in Moerzeke

Een eerste kern van waardevol bouwkundig erfgoed concentreert zich rond het pittoreske dorpsplein van de deelgemeente Moerzeke. Het gekasseide plein, omgeven door twee bomenrijen met twee vrijheidsbomen en een muziekkapel is bij menig wielertoerist en wandelaar gekend. In de lente en zomer is het een geliefkoosd vertrek- en relaxpunt. De gemeente was al jaren vragende partij om dit charmante driehoekige plein voor de toekomst te vrijwaren en het samen met de omringende bebouwing als dorpsgezicht te beschermen.  

Men legde het Moerzeekse dorpsplein in 1770 aan voor de imposante Sint-Martinuskerk die toen in opbouw was (1767-1771). De Gentse architect Jan-Baptist Simoens (1715-1779) tekende het ontwerp van de kerk. Bij Koninklijk Besluit van 13 oktober 1943 werd enkel de voorgevel beschermd. De uitbreiding van de bescherming tot het hele  kerkgebouw met inbegrip van het voormalige kerkhof was een evidentie.

Het vroegere wet- en gemeentehuis uit 1756 en de pastorie van 1840 genoten eveneens al een bescherming als monument. Nu komen daar nog twee panden bij, die het beeld van de noordelijke pleinwand bepalen: het monumentale huis van de schout met prachtige parktuin en de aangrenzende woning van burgemeester en bierbrouwer Jacobus D’Hollander.

Op wandelafstand van de parochiekerk, verstopt achter twee mooie hekpijlers ligt de toegangsweg naar de grafkapel van priester Edward Poppe, ook gekend als de Pius X-kapel. Dit modernistische mausoleum met buitenaltaar en groot bedevaartplein werd in 1960-1961 op vraag van het Priester Poppecomité ontworpen door de Brugse architect Jozef Lantsoght, in samenwerking met kunstglazenier Maurice Nevens.  

Het Spaans hof, dat opklimt tot de 16de eeuw, is één van de oudste huizen van Moerzeke en verdient om die reden absoluut het statuut van monument.

Kapellen

Het grondgebied van Hamme en Moerzeke telt een groot aantal 18de-, 19de- en 20ste– eeuwse wegkapellen. De uitzonderlijkste voorbeelden van dit klein religieus erfgoed, meestal vergezeld van typische lindebomen, werden geselecteerd voor een bescherming als monument.

De meer dan 300 jaar oude barokke Sint-Jozefkapel met lindebomen in het gehucht Sint-Anna is het oudste voorbeeld. De kleine Onze-Lieve-Vrouw ter Noodkapel in hetzelfde gehucht, vroeger ook als Sint-Anna Doornkapel gekend, gaat terug tot de 18de eeuw. Naar eeuwenoude gewoonte is de kapel vergezeld van lindebomen en ingeplant op een driesprong nabij een  historische verbindingsweg. De merkwaardige Onze-Lieve-Vrouwekapel van 1818 in rococostijl werd eveneens geselecteerd, samen met het houten Mariabeeld. De witgeschilderde kapel Onze Lieve Vrouw van de Rozenkrans en lindeboom werd in het begin van de 19de eeuw gebouwd ter vervanging van een ouder exemplaar. De neogotische Sint-Jozefkapel van 1866 staat langs de weg naar Kastel en is door zijn achthoekige plattegrond en zuilengaanderij een buitenbeentje binnen de traditionele religieuze architectuur. De ranke neogotische Onze-Lieve-Vrouw van Altijddurende Bijstandkapel in kleurrijke baksteenbouw dateert van 1894.

Burgerwoningen

Hamme bewaart een aantal uitmuntende voorbeelden van 19de- en 20ste-eeuwse burgerwoningen. Drie touwfabrikantenwoningen waarvan één zelfs met een spinbaan, getuigen van de vroegere touwindustrie die Hamme internationaal op de kaart zette. De Villa Louisa van Cyrille Vermeire, de touwfabrikantenwoning Vermeire-Lagae en de woning Van Haver zijn bovendien allemaal historisch verbonden met de illustere nijveraarsfamilie Vermeire.

De dokterswoning Vertongen, de brouwerswoning Van Bogaert en de monumentale eclectische herenwoning Engelbeen zijn exemplarisch voor de verschillende stijltypes die in de 19de en begin 20ste eeuw gangbaar waren. Ze illustreren de aandacht die ontwerpers toen schonken aan het perfect samengaan van exterieurs en interieurs.

De Villa Drijgoten gelegen in het gehucht Driegoten tussen de Schelde en het natuurgebied De Bunt sluit het geografisch pakket af. Deze eclectische villa werd door Georges Ritte gebouwd; aannemer bij de rechttrekking van de Schelde. De villa is gekend vanwege de fenomenale brug in cementrustiek die uniek is in Vlaanderen.