Oudste kaart van België als gratis open data

Het agentschap Onroerend Erfgoed en Informatie Vlaanderen maken samen de historische Villaretkaart digitaal beschikbaar. De tot nu toe vrijwel onbekende Villaretkaart is de oudste grootschalige kaart van België, van nog voor de stichting van ons land. Dat maakt van deze ontsluiting een schat voor wie zich een beeld wil vormen van de leefwereld van onze voorouders tussen 1745 en 1748. 

De Villaretkaart is genoemd naar Jean Villaret, ingenieur-geograaf bij het Franse hof en één van de makers. De kaart kwam tot stand na één van de Franse veroveringstochten door onze gebieden (1745-48). Enkele jaren kregen de Fransen de controle over ons territorium. Zij stuurden een groep ingenieur-geografen op pad om de pas veroverde gebieden te karteren. Villaret nam het gebied tussen Menen-Gent-Doornik tot Maastricht-Luik voor zijn rekening. Het gedeelte van de kust en de Westhoek bracht een collega al eerder in kaart tussen 1729 en 1730. Zijn naam was François Masse.

In totaal bestaan de Villaretkaart uit meer dan tachtig kaartbladen. Door de zin voor detail bieden die een uniek zicht op onze gewesten, zo’n kwarteeuw vroeger dan de bekende Ferrariskaart uit 1770-1778. De kaart geeft een rijk beeld van ons cultuurlandschap en de evolutie ervan. Dat is bijzonder interessante informatie voor onder meer erfgoedonderzoekers, landschaps- en monumentbeheerders en archeologiebureau’s. Of het nu gaat om landgebruik, landschapselementen, abdijdomeinen, bewoning, historische wegen of toponiemen, de kaart is een nieuw ijkpunt.

De Villaretkaart was jarenlang onbekend en daardoor onbemind. Alle versies bevinden zich in Franse verzamelingen. Voor Franse onderzoekers waren zij minder relevant, voor Belgische onderzoekers niet evident om te raadplegen. De onlangs overleden historicus Carl Vandenghoer bracht de kaart twee jaar geleden opnieuw onder de aandacht. De herontdekking is zijn grote verdienste.

Het agentschap Onroerend Erfgoed en Informatie Vlaanderen stellen de historische kaart als gratis open data beschikbaar, naar het origineel in het ‘Institut National de l’Information Géographique et Forestière’. Deze actie past binnen een algemene trend om kwetsbare archieven en kaarten digitaal te bewaren voor de toekomst.

Wil je de kaart raadplegen? Dat kan of via geopunt.be of via ons geoportaal. Klik daar op ‘historische kaarten’ in het onderdeel ‘lagen’ in de paarse balk. Duid 'Villaretkaart' aan. Als je alleen interesse hebt in de Westhoek, kies je voor 'Massekaart'. Deze kaart is apart gehouden, omdat ze een andere bron heeft en op een andere schaal werd ingetekend. 

Het is ook mogelijk de kaarten in te laden in GIS. Kopieer hiervoor deze link en voeg hem als koppeling naar de WMS server toe: https://geoservices.informatievlaanderen.be/raadpleegdiensten/histcart/wms? 

 

Partners: Informatie Vlaanderen

Archieven: Institut National de l’Information Géographique et Forestière (Saint-Mandé), Service Historique de la Défense (Vincennes) en Bibliothèque Nationale de France (Paris)