Projecten 2020

Wie een bouwproject, verkaveling of andere infrastructuurwerken wil opstarten, moet soms eerst een archeologisch onderzoek laten uitvoeren. De resultaten van deze opgravingen blijven logischerwijze beperkt tot het niveau van de vindplaats, maar missen zo het bredere plaatje en de diepgang om tot echt nieuwe kennis over het verleden te komen. En daar zit het publiek natuurlijk net op te wachten. Extra onderzoek vraagt echter extra middelen, die niet op de bouwheer, projectontwikkelaar of landbouwer kunnen verhaald worden. Daarom reikt Vlaanderen sinds 2018 jaarlijks projectsubsidies uit voor archeologisch syntheseonderzoek.

Deze 6 projecten uit 2020 ontvangen een subsidie:

 

Aardewerk (VVZRL Interlokale Vereniging voor Archeologie): Veen als venster op het verleden. Een archeologisch syntheseonderzoek naar veen en de relatie met menselijke activiteiten in het oostelijk kustgebied van de prehistorie tot en met de Romeinse periode

Veen is een geologisch-sedimentologisch fenomeen met een bijzondere eigenschap: vanaf zijn ontstaan heeft het een nauwe relatie met de mens. Die nauwe band is gebaseerd op de relatief jonge leeftijd van veen en de natuurlijke rijkdommen die kustveenmoerassen bieden. Vanaf het neolithicum zijn de kustveenmoerassen een jachtgebied, vanaf de ijzertijd een ambachtelijke zone en vanaf de Romeinse periode woongebied.

Dit syntheseonderzoek wil een venster op het verleden openen om menselijke activiteiten op en in het veen van de prehistorie tot de Romeinse periode zichtbaar te maken. Het project levert archeologen, aardkundigen en andere wetenschappers nieuwe inzichten op voor archeologisch, historisch, bodemkundig, sedimentologisch, geomorfologisch en botanisch onderzoek in de oostelijke kustpolders, met een specifieke focus op veenonderzoek. Bovendien wil het project het brede publiek tonen hoe specifiek natuurwetenschappelijk en archeologisch onderzoek tot nieuwe kennis over het verleden kan leiden.

Het afgeronde onderzoek werd in december 2023 gepubliceerd in de reeks SYNTAR

Download de brochure Veen als venster op het verleden, of lees hem online.

website - facebook

 

1-2-3 archeologie vzw: Is het gras groener aan de andere kant van de heuvel? De studie van mottekastelen vanuit landschappelijk en beheersmatig perspectief

Dit syntheseonderzoek wil landschapsarcheologie en erfgoedbeheer als onontgonnen onderzoekslijnen binnen de studie naar mottekastelen in Vlaanderen op de agenda plaatsen. Het beoogt een innovatieve benadering van een traditioneel thema binnen de middeleeuwse archeologie.

Het laatste overzicht van onderzoek naar mottekastelen dateert van meer dan 10 jaar geleden. Een onontgonnen dataset wacht op synthese en verdergezet onderzoek. Onder impuls van de Malta-archeologie en het Onroerenderfgoeddecreet kende het onderzoek naar mottekastelen een ware heropleving. Vooral de laatste jaren werd op verschillende sites in Vlaanderen archeologisch onderzoek georganiseerd. Opvallend hierbij is de groeiende aandacht voor de integratie van landschappelijke informatie. Het voorgestelde onderzoek doelt op synthese en analyse van de grotendeels onontgonnen datasets rond mottekastelen en hun landschappelijke context. De focus van het onderzoek ligt op de dynamische en wederkerige relatie tussen het mottekasteel, het landschap en de mens. Het project wil niet alleen kennis genereren over het verleden, maar ook goede praktijken aanreiken om sites die vandaag nog boven en/of ondergronds bewaard zijn te evalueren, te waarderen en te monitoren.

Het afgeronde onderzoek werd in december 2023 gepubliceerd in de reeks SYNTAR

Reizende tentoonstelling Bult in zicht! Middeleeuwse mottekastelen in het landschap, van augustus 2023 tot eind 2024. 

 

Skylarcs vzw: Vermist aan het front. Archeologisch onderzoek naar vermiste militairen uit de Eerste Wereldoorlog.

De Eerste Wereldoorlog was de eerste oorlog op een industriële schaal en dat in quasi alle opzichten. De totaliteit van de oorlog, de nieuwe technologieën en de massale inzet van mensen en materiaal resulteerden in een ongeziene verwoesting waarbij miljoenen mensen ten onder gingen. In het collectieve geheugen is er sprake van een ‘verloren generatie’, te wijten aan de vele slachtoffers die de ‘Groote Oorlog’ van alle naties eiste. Een internationaal trauma dat doorleeft tot vandaag. Hierbij nemen de vermiste slachtoffers een speciale plaats in.

De voormalige slagvelden herbergen nog steeds hun stoffelijke resten. De lichamen van minstens 55.000 Britse gesneuvelden zijn nooit geborgen. Aan Duitse, Franse en Belgische zijde zijn de cijfers moeilijker te achterhalen. Heel vaak komen die vermisten bij toeval aan het licht: vermiste militairen op de plek waar ze ooit vielen, voorlopige graven die verloren geraakt zijn of begraafplaatsen die integraal vergeten werden. Opgravingen onthullen een breed scala aan manieren waarop lichamen begraven werden, hoe begraafplaatsen tot stand kwamen en hoe het komt dat jaarlijks nog steeds zo veel vermisten gevonden worden.

Dit syntheseonderzoek wil niet enkel een bilan van deze bijzondere en gevoelige thematiek opmaken, maar ook een praktisch kader voor toekomstig onderzoek bieden, zowel beleidsmatig als op het terrein. Het wil een antwoord bieden op de ‘wie, wat, waar en hoe’ -vragen over archeologisch onderzoek van menselijke resten uit WO1 en hoe we vandaag daarmee kunnen omgaan.

twitter - facebook

 

Vrije Universiteit Brussel: Middeleeuws Metaal: onderzoek naar metalen materiële cultuur in de Vlaamse steden, 1000-1600 n.C.

Bij archeologische opgravingen in Vlaamse steden worden regelmatig metalen voorwerpen aangetroffen in koperlegeringen, edelmetalen, lood(legeringen) en ijzer. Het toegenomen gebruik van metaaldetectoren speelt daarin zeker een rol, maar ook de gunstige bewaringsomstandigheden en de sterke toename in rijkdom en diversiteit van materiële cultuur in deze periode. Niettemin blijven die vondsten onderbelicht.

Slechts enkele vondstcategorieën, zoals munten en pelgrimsinsignes, vormen het onderwerp van doorgedreven onderzoek, vaak vanuit verwante wetenschappen als numismatiek en kunstwetenschappen. Het potentieel van metaalensembles voor interpretatie op site-niveau (chronologie, sociale en economische context ...) en voor ruimer onderzoek gedreven door archeologische en historische vraagstellingen, wordt onvoldoende waargemaakt. Dit project wil het pad effenen voor de integratie van deze vondstcategorie in wetenschappelijk onderzoek en in archeologische publiekswerking.  

website - facebook

 

Intergemeentelijk samenwerkingsverband SOLVA: Wat schaft het bot? Een vergelijkend onderzoek naar sociale gelaagdheid van stedelijke en landelijke populaties in Zuid-Oost-Vlaanderen aan de hand van stabiel isotopenonderzoek op menselijk botmateriaal

Het Malta-onderzoek in Vlaanderen heeft aanleiding gegeven tot talrijke archeologische projecten, zowel in stedelijke als rurale context. Dat heeft tot een grote toename aan data geleid, zo ook op het domein van de fysische antropologie.

Door de heraanleg en ontwikkeling van de historische stedelijke omgevingen, de heraanleg van dorpspleinen en de verplichte ontdubbeling van rioleringsstelsels nabij historische kerken, ontstond de voorbije jaren in toenemende mate een zeer grote dataset aan menselijke resten afkomstig van historische kerkhoven. Verwacht wordt dat die dataset in de komende jaren nog verder zal aangroeien.

SOLVA stelt een syntheseonderzoek op menselijke resten afkomstig van diverse sites uit het zuiden van Oost-Vlaanderen voor. Los van de wetenschappelijke vraagstelling ligt hier ook een maatschappelijke uitdaging voor de archeologische sector. Het ambieert om een beter bewustzijn rond skeletonderzoek in de archeologische sector in Vlaanderen te creëren. Het moet inspiratie bieden voor toekomstig onderzoek naar eetgewoonten in functie van lopend en toekomstig Malta-onderzoek.

website - facebook

 

Archeologie en Erfgoed bvba: MEMOR: Een databank en ethisch handelingskader voor menselijke resten uit archeologisch onderzoek in Vlaanderen

Het belang van het documenteren en bestuderen van menselijke resten die bij archeologisch onderzoek aan de oppervlakte komen, wordt algemeen erkend. Vlaanderen beschikt echter niet over een duidelijke wetgeving en ethische richtlijnen over hoe er na de opgraving met deze resten moet worden omgegaan. Er bestaat bovendien geen overzicht van de skeletresten die op dit moment in bewaring zijn of van de standaarden die gebruikt worden voor opslag, eventuele herbegraving of verder onderzoek van deze resten. Dit project wil deze lacune verkleinen door zowel een overkoepelende databank als een ethisch handelingskader voor menselijke resten uit archeologisch onderzoek in Vlaanderen uit te werken. Het doel is om het wetenschappelijk onderzoekspotentieel van bestaande en toekomstige ensembles te vergroten en de basis te leggen voor een breed gedragen ethische praktijk.

website - facebook